Złoto Ameryki, zboże egipskie, proso syryjskie. Krótka historia kukurydzy
Skąd się wzięła, dlaczego jest tak popularna? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w artykule.
Skąd wzięła się kukurydza?
Kukurydza określana była mianem złota Ameryki, znana już była Majom i Aztekom.
- Pochodzenie kukurydzy jest zagadką wciąż nie w pełni wyjaśnioną. O jej pochodzenie toczy się długotrwały spór pomiędzy poszczególnymi rejonami Ameryki, a nawet Afryki i Azji. Od dawna usiłowano znaleźć przodków tego zboża, niestety działania te nie zostały zakończone pełnym sukcesem – napisał w swoim opracowaniu „Historia kukurydzy w Polsce i na świecie”, profesor Henryk Gąsiorowski.
Jak donosi wiele źródeł, do Europy trafiła dzięki Krzysztofowi Kolumbowi w XV wieku. Pod koniec 1492 r. w czasie swojej wyprawy do Ameryki, podróżnik ten poznał kukurydzę na obszarze obecnego Haiti, gdzie była uprawiana przez miejscowe plemię indiańskie.
Po powrocie z pierwszej odkrywczej podróży, kukurydzę wprowadzono na na nasz kontynent. Hiszpania, a szczególnie region Andaluzji, stał się wówczas obszarem coraz większych upraw kukurydzy. Z tego rejonu kukurydza przedostała się do sąsiednich krajów Europy Południowej, a potem dalej, przez Kretę, na Bliski Wschód.
Jak twierdzi prof. Henryk Gąsiorowski, kukurydza bardzo wcześnie przedostała się do Afryki. Najpierw Portugalczycy wprowadzili ją w Angoli, nieco później była już znana w Etiopii na obszarze obecnej Afryki Południowej.
Kolejnym kontynentem na którym rozpoczęto uprawę kukurydzy stała się Azja. Zaczęło się od Jawy, potem dotarła do Chin i na Filipiny. W Chinach już w 1578 r. ukazał się pierwszy opis przyrodniczych osobliwości kukurydzy. Powstało tam nawet centrum różnorodności jej uprawy.
Obecnie światowa produkcja kukurydzy wynosi około 1,2 mld ton.
- Niekwestionowanym globalnym liderem w zbiorach kukurydzy pozostają Stany Zjednoczone. Kukurydza jest najważniejszym zbożem paszowym uprawianym w skali globalnej – informuje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Różne nazwy tej rośliny świadczą o szybkim postępie zwiększania jej upraw na świecie. We Francji zwano ją zbożem hiszpańskim, w Turcji zbożem egipskim, w Egipcie prosem syryjskim, a w Etiopii prosem morskim. Wśród językoznawców przeważa opinia, że słowo kukurydza wywodzi się z języka tureckiego - kukuruz. W pierwszych zapisanych tekstach w języku polskim dla kukurydzy zostało użyte określenie „pszenica turecka” - taką nazwę użył Szymon Syreński w swoim „Zielniku”, wydanym w 1613 r. Nazwa łacińska, ochrzczona przez Linneusza - Zea mays - wywodzi się z greckiego słowa zeia, oznaczającego ziarno lub zboże.
Dlaczego kukurydza jest tak popularna?
Światowe zbiory kukurydzy oscylują w graniach 1,2 mld ton.
- Niekwestionowanym globalnym liderem w zbiorach kukurydzy pozostają Stany Zjednoczone. Kukurydza jest najważniejszym zbożem paszowym uprawianym w skali globalnej – informuje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Udział USA w światowej produkcji tego zboża wynosi blisko 32%. Polska zaliczana jest do grona największych producentów zbóż w Unii Europejskiej. Dlaczego kukurydza jest tak popularna? Bez wątpienia zaletą uprawy kukurydzy jest możliwość jej uprawy na znacznie szerszym zakresie gleb niż np. pszenicy, nawet na glebach lekko kwaśnych (od pH 5, 0) i nawet na kompleksie gleb klasy IVb, niektórzy rolnicy uprawiają ja nawet na glebach klasy V. Jeśli kukurydzę zasiejemy na dobrej jakości gleb, uzyskamy plony nawet dwukrotnie wyższe niż wspomnianej pszenicy czy innych zbóż. Do zalet kukurydzy możemy zaliczyć również wysoką produkcję suchej masy, co jest jednak związane z wysokim zapotrzebowaniem kukurydzy na wodę.
Wymagania termiczne, szczególnie w warunkach Polski Północno-Wschodniej i dostęp wody (na obszarze całego kraju) są głównymi czynnikami decydującymi o powodzeniu w uprawie kukurydzy w naszym kraju. Popularność kukurydzy odzwierciedla również fakt, że to właśnie dla niej rejestruje się najwięcej nowych odmian.
- W Krajowym Rejestrze odmian roślin rolniczych (KR), spośród wszystkich odmian zbożowych największą liczbą odmian odznaczała się kukurydza – 238, która stanowiła 34% wszystkich odmian zbożowych. Dla przykładu, w 2020 roku zarejestrowano także 178 odmian pszenicy (25%), 117 odmian jęczmienia (17%), 68 odmian żyta (10%) i 60 odmian pszenżyta (9%). Pozostałe gatunki stanowiły mniejszy udział – informuje Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie
Rocznie produkowane jest na świecie więcej kukurydzy niż ziaren innych zbóż. Około 850 milionów ton ziarna kukurydzy jest wytwarzane z około 162 mln ha, przy średnim plonie 5,2t/ha.
Kukurydza w Polsce
W Polsce kukurydzę zaczęto uprawiać stosunkowo niedawno. Początkowo sporadycznie kukurydzę uprawiano na dawnych kresach, zwłaszcza w rejonie południowo -wschodnim, na Podolu i Wołyniu, głównie na ziarno konsumpcyjne.
Początki upraw doświadczalnych kukurydzy w Polsce związane były z pracami prowadzonymi na materiałach,które dotarły do nas z USA, z których po zaaklimatyzowaniu otrzymano pierwsze odmiany populacyjne, dostosowane do naszych warunków klimatycznych. Badania te zostały zapoczątkowane przez Tadeusza Olbrychta po powrocie z podróży naukowej do USA w latach 1922-1924. W latach 50-tych ubiegłego wieku uprawę kukurydzy stopniowo rozszerzano coraz bardziej na północ kraju. Coraz większy udział w doświadczeniach brali udział rolnicy indywidualni oraz szkoły rolnicze.
Pod koniec lat 90. dwudziestego wieku powierzchnia zasiewów kukurydzy wynosiła około 100 tys. ha. Ta sytuacja zmieniła się po akcesji Polski do UE. Odnotowano wtedy wzrost popularności uprawy kukurydzy, wprowadzono do użytku wydajniejsze odmiany, które zostały dostosowane do warunków klimatycznych panujących w naszym kraju.
- W Polsce w ostatnich siedmiu latach (2013–2019) powierzchnia uprawy i zbiory kukurydzy były znacząco większe niż w latach wcześniejszych. Przeciętna powierzchnia w tym okresie kształtowała się na poziomie 0,6–0,7 mln ha, a zbiory wynosiły około 4 mln ton. W 2020 r. powierzchnia uprawy kukurydzy na ziarno wzrosła do ponad 0,9 mln ha, co przy dobrych średnich plonach (72,1 dt/ha), umożliwiło zebranie 6,8 mln ton tego zboża. Najwięcej kukurydzy uprawia się w województwach: wielkopolskim (20% powierzchni zasiewów w 2020 r.), kujawsko-pomorskim (14%), mazowieckim (11%) i dolnośląskim (10%) - napisał Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Według Głównego Urzędu Statystycznego w 2022 roku powierzchnia uprawy kukurydzy na ziarno wyniosła blisko 1,2 mln ha.
Masz pytania lub wątpliwości dotyczące tego artykułu?
Napisz wiadomość: m.bartczak@wiescirolnicze.pl
Czekamy na kontakt z Tobą, Twój głos jest dla nas ważny.
Zarabia na drobiu wolnorosnącym. Jak to robi? O tym możesz przeczytać tutaj, kliknij proszę.
