Co trzeba zrobić, aby cofnąć darowiznę w formie gospodarstwa?
Co trzeba zrobić, aby cofnąć darowiznę?
Pan Stanisław* ma prawie 70 lat. Mieszka w jednej ze wsi w powiecie jarocińskim (woj. wielkopolskie). Z żoną prowadził kilkunastohektarowe gospodarstwo. Mieli troje dzieci - dwóch synów i córkę. Żyli zgodnie. Stanisław był dobrym gospodarzem. Kiedy dzieci dorosły, przyszedł czas na decyzję, komu przekazać majątek. Życie samo podpowiedziało rozwiązanie. Starsze dzieci znalazły swoje miejsce poza rolnictwem. Został najmłodszy - Kamil*. Co prawda wyuczył się na mechanika, ale to on miał zostać na gospodarstwie. Dlatego rodzice przepisali na niego całą nieruchomość. Przez długi czas było dobrze. Gospodarstwem nadal zajmował się ojciec, bo Kamil pracował. Po dziesięciu latach chłopak się ożenił. Początkowo zamieszkał z żoną w rodzinnym domu. Po pewnym czasie jednak się wyprowadzili. Kontakty z rodzicami zaczęły się psuć. Kamil rzadko przyjeżdżał do domu. Jeśli już, to tylko na chwilę. Ojciec twierdzi, że nie interesował się gospodarstwem.
- Ja się wszystkim zajmowałem. Byłem upoważniony do konta. Uprawiałem pola, chowałem świnie, płaciłem podatek, pisałem o dopłaty. Wszystko. On zawsze pracował i nigdy nie miał czasu - twierdzi pan Stanisław. Sytuacja się zaogniła w ubiegłym roku. Żona pana Stanisława poważnie zachorowała. Krótko po tym zmarła. Gospodarz został sam. - Wtedy postawiłem synowi i synowej sprawę jasno: albo przychodzą tutaj, albo cofamy ten zapis i przepiszemy wszystko na córkę, bo ca ja tu sam mam zrobić - wspomina rolnik. - Nic na to nie powiedzieli. Tyłki na mnie powypinali i pojechali. Od tego czasu ich nie widziałem. Jak był pogrzeb żony, to nawet ręki mi nie podał - żali się pan Stanisław. Po chwili dodaje: - Nie. Skłamałbym. Był. Z policją w żniwa. Oskarżył mnie, że kradnę mu zboże. Choć ja uprawiłem pole i zasiałem. On się w ogóle tu nie pojawił.
Potem było już tylko gorzej. Kamil cofnął ojcu upoważnienie do konta. A ostatnio odłączył telefon stacjonarny. W domu jest zimno, bo pana Stanisława nie stać na ogrzewanie ponadstumetrowego domu, w którym poza nim nikt nie mieszka. Mężczyzna boi się, że syn będzie chciał sprzedać gospodarstwo. Dlatego poszedł do prawnika, żeby sprawdzić, czy i jak można cofnąć darowiznę, którą zrobił na rzecz swojego najmłodszego dziecka.
Cofnięcie darowizny - co na to radca prawny? Przejdź dalej
Cofnięcie darowzny - trzeba spełnić szereg warunków
Radca prawny Hubert Olejniczak przyznaje, że cofnięcie darowizny nie jest łatwe i musi zostać spełnionych szereg warunków, żeby do niego doprowadzić. - Zgodnie z art. 898 Kodeksu cywilnego: „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Oceniając, czy przesłanka rażącej niewdzięczności jest spełniona, należy brać pod uwagę całokształt okoliczności konkretnego przypadku.” - tłumaczy prawnik.
Czytaj także: KRUS. Wysokości składek na ubezpieczenie rolników w II kwartale
Jego zdaniem już przy zawieraniu umowy darowizny należy zwrócić szczególną uwagę na jej treść. - Wszystko zależy od sytuacji i od tego, czego oczekuje darczyńca. Bo jeśli na przykład ktoś ma dobrą emeryturę i nie chce być od nikogo zależny, to przekazuje nieruchomość w formie darowizny tylko ze służebnością mieszkania. Natomiast w sytuacji, kiedy darczyńca obawia się, że nie będzie w stanie sam się utrzymać, powinien w treści umowy, oprócz służebności mieszkania, zawrzeć szereg innych rzeczy, które chce mieć zapewnione, takich jak prąd, wodę, ciepło, gaz - tłumaczy Olejniczak.
Zdaniem prawnika w takich przypadkach lepiej zawrzeć umowę dożywocia, która oprócz prawa do mieszkania, nakłada na obdarowanego obowiązek utrzymania darczyńcy i zapewnienie mu wszystkiego, co jest niezbędne do życia.
*imiona zostały zmienione
Dożywocie polega na przekazaniu własności lokalu (lub budynku) mieszkalnego w zamian za prawo do dożywotniego w nim mieszkania i do opieki, świadczonej przez nowego właściciela nieruchomości.
Dożywotnik korzysta z takich przywilejów jak:
- prawo do mieszkania
- swobodny dostęp do mediów
- prawo opieki
- prawo do zapewnienia jedzenia, ciepła i ubrań
Dożywotnik staje się domownikiem zobowiązanego - można stwierdzić, że jest obowiązany wobec niego do takiej opieki jak w stosunku do własnych dzieci.
Poprzez umowę darowizny, właściciel rzeczy (nieruchomości) przenosi (obdarowuje) własnością inną osobę. Ta musi darowiznę przyjąć - w przypadku nieruchomości oświadczenie o przyjęciu, zarówno jak oświadczenie o darowaniu - musi mieć formę aktu notarialnego. Oba oświadczenia mogą znaleźć się w jednym akcie.
Zawarcie takiej umowy nie skutkuje obowiązkiem świadczenia wzajemnego na rzecz darczyńcy. Niedostatek darczyńcy może jednak spowodować powstanie obowiązku alimentacyjnego po stronie obdarowanego.
Często obdarowany ustanawia na rzecz darczyńcy służebność osobistą mieszkania, która jest dożywotnia i pozwala na korzystanie z darowanego mieszkania (domu).
Ustanawianie służebności mieszkania powinno mieć formę aktu notarialnego, w którym zostają dokładnie określone, jakiej części nieruchomości ta służebność dotyczy np. szczegółowy opis, gdzie znajduje się pomieszczenie, będące przedmiotem służebności. W umowie powinien znaleźć się zapis o możliwości korzystania z wszelkich przynależności do nieruchomości oraz takich pomieszczeń jak kuchnia, łazienka, piwnica itp. oraz prawie przyjmowania gości przez uprawnionych czy poruszania się na terenie całej posesji.
WAŻNE
Należy zadbać, aby w akcie notarialnym widniało postanowienie o obowiązku wpisu tej służebności do księgi wieczystej nieruchomości, aby prawo to było chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, co ma istotne znaczenie w przypadku sprzedaży nieruchomości, obciążonej służebnością.
Jak cofnąć darowiznę?
Zgodnie z art. 898 Kodeksu cywilnego: „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Oceniając, czy przesłanka rażącej niewdzięczności jest spełniona, należy brać pod uwagę całokształt okoliczności konkretnego przypadku.”
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.
Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Rażąca niewdzięczność ma w szczególności miejsce wtedy, gdy obdarowany:
- przejawia agresję wobec darczyńcy, poniża jego godność osobistą
- bije albo ciężko znieważa darczyńcę
- dopuszcza się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, nietykalności, czci oraz przeciwko mieniu darczyńcy
- narusza obowiązki wynikające ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą (chodzi zwłaszcza o odmowę udzielenia pomocy w czasie choroby)
- obmawia darczyńcę wobec osób trzecich o takie postępowanie, które godzi w jego dobre imię
- podstępne skłania darczyńcę, któremu przysługuje służebność mieszkania w darowanym lokalu, do czasowego opuszczenia lokalu w związku z remontem, w celu pozbawienia go możliwości powrotu do mieszkań
