Proponują nowy podatek od żywności. Kogo uderzy po kieszeni?

Źródło: Adobe Stock

Nowe badanie w temacie skutków wdrożenia podatku żywnościowego to efekt pracy szwedzkich badaczy. Analizę opracowali naukowcy z Chalmers University of Technology, Swedish University of Agricultural Sciences i Karolinska Institutet. Publikacja jest już dostępna online na stronie czasopisma “Ecological Economics” (nowe, pełne wydanie numeru ukaże się w lutym 2026 r.). 

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Opodatkowanie żywności rozwiązaniem na problemy klimatu? 

Temat podatku od żywności to kontrowersyjna kwestia, omawiana najczęściej w kontekście zmian klimatycznych. Naukowcy badają temat m.in. pod kątem potencjalnego zmniejszenia emisji CO2. Debata w mediach dotyczy także potencjalnych korzyści, związanych z popularyzowaniem diet z przewagą produktów roślinnych.  

Czytaj też: Rewolucja w rolnictwie. Zmienisz granice pastwiska jednym kliknięciem

Jak przypomina portal euronews.com, przemysł mięsny i mleczarski odpowiada za większość unijnych emisji gazów cieplarnianych, pochodzących z rolnictwa. Rolnictwu przypisuje się z kolei ok. 11 proc. całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE. Jednym z teoretycznych pomysłów na zmniejszenie emisji jest popularyzacja diet roślinnych. Według danych z raportu komisji EAT-Lancet, przejście na dietę roślinną (poziom globalny) mogłoby zmniejszyć emisje z rolnictwa o 15 proc. Szacuje się także, że to rozwiązanie pozwoliłoby uniknąć ok. 15 mln zgonów rocznie. 

Szwecja kalkuluje scenariusze ratunku dla klimatu 

Jak szacują badacze, w Szwecji wpływ spożycia żywności na klimat jest dwukrotnie wyższy niż emisje CO2 z krajowego transportu samochodowego. Te dane stały się jednym z punktów wyjścia nowego badania. 

Czytaj też:
Rolnicy pozywają dwie duże niemieckie firmy. Żądają odszkodowań

Autorzy publikacji oszacowali skutki różnych scenariuszy, które miałyby zmniejszyć poziom emisji (wynikający ze spożycia określonych kategorii produktów). Rozważano m.in. reformy kładące ścisły nacisk wyłącznie na poprawę klimatu lub wyłącznie na poprawę zdrowia konsumentów. Pod uwagę brano także różne wersji scenariuszy tzw. reform zintegrowanych. Mowa o rozwiązaniach, które docelowo miałyby jednocześnie pomóc klimatowi i poprawić stan zdrowia szwedzkich obywateli. 

Zdaniem badaczy, potencjalnie najlepszy efekt można uzyskać stosując tzw. “przesunięcie podatku od żywności”. 

Czytaj też: Rolnik ma 6 miesięcy, by zgłosić to do KRUS. Inaczej pieniądze przepadną

Jakie byłyby skutki wdrożenia podatku od żywności? 

Scenariusze szwedzkich badaczy dotyczyły czterech grup żywności: 

• owoców, warzyw i roślin strączkowych, 
• produktów pełnoziarnistych,
• wołowiny, jagnięciny, wieprzowiny i przetworzonego mięsa, 
• napojów słodzonych cukrem. 

Czytaj też: Strach przed nowym kryzysem. Najwięcej ognisk zarejestrowano w Polsce 

Kluczowe przeliczenie pokazuje, że skutkiem wyższego opodatkowania produktów mięsnych byłoby zmniejszenie emisji o ok. 700 tys. ton CO2 rocznie. Jest to poziom odpowiadający 8 proc. emisji z samochodów osobowych w Szwecji. Autorzy publikacji oceniają to rozwiązanie jako “neutralne kosztowo” i z dużym potencjałem pozytywnego wpływu na zdrowie konsumentów. Uważają również, że umiejętnie wdrożone nie wpłynie negatywnie na konsumentów o najniższych dochodach.