Choroba guzowatej skóry bydła – dlaczego powinniśmy się jej bać?
Choroba guzowatej skóry bydła (Lumpy skin disease, LSD) przez wiele lat stanowiła problem w krajach Afryki i Bliskiego Wschodu, gdzie występowała naturalnie. W 2012 rozprzestrzeniła się w Europie południowo-wschodniej, dotykając kraje bałkańskie, gdzie zastosowano szczepienia interwencyjne. Rok 2025 przyniósł nowe przypadki w Unii Europejskiej, najpierw we Włoszech, a później we Francji, gdzie również rozpoczęto kampanię szczepień. Ze względu na wirusowy charakter choroby i przenoszenie jej głównie przez wektory, istnieje realne zagrożenie, że choroba pojawi się w kolejnych krajach Europy Zachodniej.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Czym jest i jak przenosi się choroba guzowatej skóry bydła?
Choroba guzowatej skóry bydła jest chorobą wirusową, którą wywołuje Capripoxvirus z rodziny Poxviridae. Podatne na zakażenie jest bydło i bawoły wodne oraz niektóre dzikie przeżuwacze. Owce i kozy nie biorą udziału w rozprzestrzenianiu wirusa. Wirus nie stanowi również zagrożenia dla człowieka. Jest stabilny w środowisku, lecz jednocześnie jest wrażliwy na większość środków dezynfekcyjnych, takich jak np. Virkon S, podchloryn sodu czy preparaty z czwartorzędowymi związkami amonowymi. Główne źródło rozprzestrzeniania się choroby stanowią krwiopijne stawonogi, takie jak: komary, kleszcze i kuczmany. Z tego względu choroba występuje najczęściej w okresie letnim. Możliwe jest zakażenie w wyniku bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami, poprzez łożysko z matki na płód, przez kontakt cieląt pijących mleko z strupami na wymieniu krowy oraz przez mleko, przez nasienie chorego buhaja, a także przez skażony sprzęt, paszę, wodę, odzież i środki transportu. Szerokie możliwości transmisji wirusa wskazują, że ryzyko rozprzestrzeniania się choroby jest duże.
Jak przebiega choroba guzowatej skóry bydła?
Okres inkubacji choroby wynosi 1-5 tygodni, a przebieg jest zróżnicowany, od łagodnego po ostry, w zależności od rasy, wieku i odporności immunologicznej. Zachorowalność na ogół wynosi 10-20%, choć w niektórych przypadkach notowano nawet 45%. Głównymi objawami są wysoka gorączka, często powyżej 40,5oC oraz bolesne, twarde guzki skórne, rozmieszczone w różnych częściach ciała, między innymi głowie, szyi, wymieniu, narządach płciowych i w okolicy krocza. W miejscach występowania guzków może dochodzić do martwicy skóry, po której odpadnięciu pojawiają się głębokie ubytki. Guzki mogą również pękać i ulegać owrzodzeniu. Guzowate zmiany mogą wystąpić także na błonie śluzowej przewodu pokarmowego i tchawicy, gdzie po ich pęknięciu powstaje owrzodzenie. Ponadto może pojawiać się obrzęk tkanki podskórnej, powiększenie węzłów chłonnych, apatia, brak apetytu, nadmierne ślinienie, wyciek z oczu i nosa oraz znaczący spadek mleczności. Ciężarne samice w wyniku zakażenia mogą ronić, a buhaje mogą cierpieć na zapalenie jąder, zmniejszające ich płodność. Wtórnie do zakażenia może pojawić się zapalenie płuc, zapalenie gruczołu mlekowego, zapalenie ścięgien i stawów. Chore zwierzęta mogą padać, choć śmiertelność nie jest wysoka i waha się w granicach 1-5%. Choroba ma duże znaczenie ekonomiczne, które nie jest związane z masowymi upadkami zwierząt, ale przejściowym, znacznym spadkiem wydajności mlecznej krów, utratą masy ciała oraz zaburzeniami płodności.
Diagnostyka choroby guzowatej skóry bydła
Po stwierdzeniu objawów, pobiera się próbki ze zmian skórnych, wymazy lub krew na badania metodą PCR w celu wykrycia materiału genetycznego wirusa. Możliwe też są badania serologiczne z krwi, mające na celu wykrycie przeciwciał powstałych po kontakcie z wirusem.
Co prawo mówi o chorobie?
Choroba guzowatej skóry bydła zgodnie z prawem unijnym podlega obowiązkowi zwalczania. W ognisku wystąpienia choroby zwierzęta są zabijane, aby uniemożliwić rozprzestrzenianie się choroby, a zwłoki są unieszkodliwiane. Ustanawiany jest obszar zapowietrzony (o promieniu co najmniej 20 km wokół ogniska) i obszar zagrożony (o promieniu co najmniej 50 km wokół ogniska). Kraje Unii, w których do tej pory pojawiła się choroba, wystąpiły do Komisji Europejskiej z planami szczepień i prowadzą szczepienia interwencyjne, które mają uniemożliwić dalsze rozprzestrzenianie się choroby.
Jak zapobiegać chorobie guzowatej skóry bydła?
Jak przy wszystkich chorobach zakaźnych, bioasekuracja stanowi pierwszą linię obrony przez zakażeniem. Wiedząc, że głównymi źródłami zakażenia są owady, aby uchronić się przed chorobą, należy zwalczać stawonogi poprzez stosowanie środków owadobójczych, pułapek, siatek i oprysków. Należy przeprowadzać regularną dezynfekcję odzieży, sprzętu i pojazdów. Hodowcy powinni zwrócić szczególną uwagę na zakupowe bydło, czy nie wykazuje objawów choroby. Trzeba unikać okazyjnych zakupów bydła, niewiadomego pochodzenia, bez kolczyków i dokumentów (zwierzęta, które są przewożone z innych państw, powinny być zaopatrzone w odpowiednie świadectwo zdrowia potwierdzające ich pochodzenie i status zdrowotny).
Dlaczego powinniśmy się bać?
Wystąpienie choroby w Europie Środkowej stanowi realne zagrożenie dla Polski i wszystkich stad bydła. Biorąc pod uwagę to, że głównym źródłem zakażenia są powszechnie występujące owady, choroba powoduje znaczne straty ekonomiczne oraz podlega obowiązkowi zwalczania, co wiąże się z koniecznością zabicia zwierząt wrażliwych w ognisku wystąpienia oraz ustanowieniem stref wokół ogniska choroby, to pojawienie się tej choroby na terenie Polski, w znacznym stopniu wpłynie na chów i hodowlę bydła w naszym kraju.
